ART-io η τέχνη του βίου
Ο αντικειμενικός στόχος της δράσης γενικά ταυτίζεται με το ότι οι άνθρωποι δεν υποφέρουν την αθλιότητα, με το ότι τα ανθρώπινα πλάσματα πρέπει ν’ αναπτύσσονται. Η προστασία, η διαφύλαξη της ελευθερίας, μπορεί βέβαια να προκαλέσει την καταστολή, την κατάπνιξη των εχθρών της, αυτό όμως προκύπτει από την αντιφατική φύση της πραγματικότητας. Ακόμα και σ’ αυτή την περίπτωση μοναδικός οδηγός είναι ο ανθρωπιστικός σκοπός, που δεν πρέπει να καταφαγώνεται από τα μέσα. Όσο κοινότοπο κι αν μοιάζει αυτό, δεν γνωρίζουμε άλλα καλύτερα κριτήρια. Ο δυτικός κόσμος τ’ αμαύρωσε, τα λέρωσε όταν επέμενε να προσφέρει τη φιλία του στο Χίτλερ, δίνοντάς του έτσι την ευκαιρία να βάλει χέρι στα υλικά συμφέροντά του. Ο δυτικός κόσμος δυσφημίζει τον εαυτό του κάθε φορά που χαμογελούν οι δολοφόνοι του Κρεμλίνου. Θα τα πήγαινε καλά μ’ αυτούς μόνο αν δεν ήταν τόσο απειλητική η στάση τους, ο δυτικός κόσμος θα χαθεί επειδή θεωρεί πιο σημαντικά τα υλικά του συμφέροντα από την προστασία της ανθρωπότητας από τη μια ή από την άλλη πλευρά των συνόρων. Και για ν’ αποφευχθεί ο κίνδυνος της έπαρσης που μπορεί να κρύβεται στην κρίση του σχετικά με το πότε ή το πως να τραφεί, να εκπαιδευτεί ή να προστατευτεί η ανθρωπότητα, δεν υπάρχει καλύτερη προσφυγή από την προσφυγή στην αλληλεγγύη με τον πόνο (Leiden *), έναν πόνο που πρέπει να εξαλειφθεί. Το μεγαλύτερο κακό δεν είναι ο πόλεμος, αλλά ο τρόμος μέσα στον πόλεμο και σε άλλες καταστάσεις, όπως π.χ. στο δεσποτισμό. Και μόνο αυτή η προσφυγή αποφασίζει αν είναι σωστό οι λαοί να ρίχνονται σ’ έναν πόλεμο για να εξαλείψουν την τυραννία που εξουσιάζει έναν άλλο λαό. Συνήθως όμως η τυραννία παίρνει τέλος όταν εξαλειφθεί η υλική ένδεια που την στηρίζει. Μακάρι να ‘ξερα μια καλύτερη λέξη από την ανθρωπιά, αυτό το φτωχό επαρχιώτικο σλόγκαν κάθε μισοκαλλιεργημένου Ευρωπαίου. Δεν ξέρω όμως.
Πηγή: Shades magazine | Νote #18 στο Σημειωματάριο
* Η γερμανική λέξη LEIDEN θα ‘ταν καλύτερα ν’ αποδοθεί ως «πάσχειν» ή «υποφέρειν» δηλαδή ως ουσιαστικοποιημένο απαρέμφατο. Το απόσπασμα στο σύνολό του αποκαλύπτει πως ο Horkheimer δεν στρέφεται προς μια ντετερμινιστική θεώρηση της ιστορίας (πράγμα που κάνει σε άλλα κείμενα της ωριμότητάς του) ενώ η συγκεκριμένη φράση εκφράζει μια μη φαταλιστική θέση επειδή δεν ανάγει τον πόνο σε μεταφυσική αναλλοίωτη αρχή.
