Πολυσυντροφικότητα

Το πρόβλημα με τις καινούριες έννοιες είναι ότι συχνά για να τις περιγράψεις χρειάζεσαι καινούριες λέξεις. Έτσι γεννήθηκε ο όρος polyamory στις ΗΠΑ, στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Είναι ένα μείγμα λέξεων από τις δύο κλασικές γλώσσες: το ελληνικό πολύ συνδυάστηκε με το λατινικό amor (αγάπη, έρωτας) για να αποδώσει την έννοια των παράλληλων ερωτικών σχέσεων που βασίζονται στην ειλικρίνεια.

Οι διαθέσιμες ως τότε λέξεις είχαν αρκετά διαφορετικό νόημα. Για παράδειγμα, ο κλασικός ορισμός της λέξης πολυγαμία αναφέρεται στους ανθρώπους που είναι παντρεμένοι/ες με περισσότερα άτομα από ένα. Οι δύο μορφές της πολυγαμίας είναι αφενός η πολυγυνία (ένας άνδρας με δύο ή περισσότερες γυναίκες) και η πολυανδρία (μία γυναίκα με δύο ή παραπάνω άνδρες). Οι αντίστοιχοι αγγλικοί όροι είναι στην πραγματικότητα … ελληνικότατοι: polygamy, polygyny και polyandry.

Το ερώτημα είναι πώς θα αποδώσουμε στα ελληνικά τον όρο polyamory. Ή μήπως είναι καλύτερο να τον αφήσουμε αμετάφραστο; Νομίζω πως αυτό θα ήταν … μοιραίο λάθος. Αν θέλουμε κάποτε να διαδοθεί αυτό το στιλ σχέσεων και στη χώρα μας, θα πρέπει να τον βαφτίσουμε σε ελληνική κολυμπήθρα. Διαφορετικά θα μοιάζει πάντα σαν κάτι που έρχεται απ’ έξω, σαν ξένο σώμα, δικαιώνοντας το γνωστό τροπάρι των απαισιόδοξων που κάθε τόσο επιμένουν «μα δεν γίνονται αυτά στην Ελλάδα»!

Είναι αλήθεια ότι κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες πιθανές (και απίθανες) αποδόσεις του όρου: πολυαμορία, πολυαμορισμός, πολυέρωτας, πολυερωτία, πολυερωτικότητα, πολυερωτισμός – και φυσικά πολυσυντροφικότητα. Όπως θα έχετε καταλάβει ήδη, η γράφουσα είναι φαν της τελευταίας. Οι λέξεις πολυαμορία και πολυαμορισμός αποτελούν άγαρμπους και δυσνόητους νεολογισμούς. Οι υπόλοιποι όροι, οι οποίοι έχουν ως δεύτερο συνθετικό τον έρωτα, είναι εύκολα παρεξηγήσιμοι. Το πρώτο πράγμα που φέρνουν στο νου είναι ότι κάποιοι άνθρωποι θέλουν να κάνουν πολύ σεξ ή να το κάνουν με πολλά διαφορετικά άτομα. Με άλλα λόγια, αν πεις ότι είσαι πολυερωτικός/ή,  εύκολα θα σε χαρακτηρίσουν ερωτύλο, σεξομανή – ή απλώς … τσούλα, αν έχεις την ατυχία να είσαι γυναίκα.

Ας υποθέσουμε, όμως, πως ξεκαθαρίζεις ότι ο στόχος σου δεν είναι να γίνεις πρωταθλητής (ή πρωταθλήτρια) του σεξ. Στο κάτω κάτω, η λέξη έρωτας συχνά αναφέρεται στο συναισθηματικό πεδίο. Άρα, γιατί να μη χρησιμοποιηθεί ο όρος πολυερωτισμός ή κάποιος αντίστοιχος; Φοβάμαι ότι κι εδώ θα τα βρούμε … μπαστούνια. Σκεφτείτε μόνο το εξής: άραγε είναι υποχρεωτικό να ερωτευτείτε κάποιο άτομο για να συνάψετε σχέση μαζί του; Κι αν συνδέεστε με δύο, τρία ή τέσσερα πρόσωπα, πιστεύετε ότι θα είστε ερωτευμένος/η με όλα μαζί ταυτόχρονα;

Αναλογιστείτε ακόμη ότι ο έρωτας είναι από τη φύση του θνητό συναίσθημα. Όσο τρελός και παθιασμένος να είναι, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων έχει ημερομηνία λήξης. Υπάρχουν αρκετές έρευνες που δείχνουν ότι η συνήθης διάρκειά του είναι από ένα έως τρία χρόνια. Μετά … μας τελείωσε. Φυσικά μπορεί να υπάρχουν κάποιες λίγες εξαιρέσεις, ωστόσο αυτές επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Δεν είναι απαραίτητο, όμως, το τέλος του έρωτα να σηματοδοτήσει και τη διάλυση της σχέσης. «Όταν φεύγει ο έρωτας, μένει η αγάπη», λέει η (όχι και τόσο) λαϊκή σοφία. Πράγμα που άλλοτε συμβαίνει, φυσικά, κι άλλοτε όχι…

Εγώ ψηφίζω πολυσυντροφικότητα, λοιπόν, γιατί ο όρος αυτός λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Το νόημά του είναι κουκιά μετρημένα: το να έχει κανείς πολλούς/ές συντρόφους στην προσωπική του ζωή. Επίσης, περιλαμβάνει τη σημαντικότατη έννοια της συντροφικότητας. Θυμίζει έτσι ότι δεν μιλάμε για ευκαιριακές συνευρέσεις και one-night stands αλλά για σχέσεις με σταθερότητα και διάρκεια και – γιατί όχι; – με αγάπη. Αυτό φέρνει την πολυσυντροφικότητα πιο κοντά στην αυθεντική έννοια του polyamory: πολλαπλές σχέσεις που (θεωρητικά τουλάχιστον) βασίζονται σε αισθήματα στοργής και αγάπης.

Ίσως βέβαια να υπάρχει κι ένας άλλος λόγος που ο όρος αυτός μου ασκεί μια κρυφή γοητεία: είμαι, βλέπετε, πολλά χρόνια στην αριστερά, παρέα με συντρόφους και συντρόφισσες, συναγωνίστριες και συναγωνιστές. Είτε το θέλουμε είτε όχι, κάποιες λέξεις μας σημαδεύουν, αφήνοντας το αποτύπωμά τους στο νου και την ψυχή μας. Λέτε τελικά να φταίει αυτό για την επιλογή μου, αγαπητά μου (πολυ)συντρόφια;